چون اینروزها جناب ناصر پورپیرار به دلیل خالی بودن مطلق دستانش ازهر گونه مدارک و اسناد ملموس و قابل اعتنا جهت اثبات پوریم  ادعایی ، به شدت سرخورده شده و بالاجبار با گشودن یک مسیر انحرافی روی به مبحث غیر مرتبط ابنیه شناسی ( پل، کاروانسرا و ..) آورده تا بلکه از این نمد کلاهی برای خود و طرفداران قلیل و سردرگمش بدوزد، سعی می کنم در خلال مباحث گوناگون این وب لاگ هر گاه فرصتی شد ، به معرفی اجمالی ابنیه کهن سرزمین پهناورمان در حدفاصل ۲۰۰۰ ساله عهد هخامنشی تا صفوی بپردازم، تا دوستان عزیز بیشتر از قبل با پوچی نقطه نظرات نامبرده در این خصوص آشنا شوند.

در ایتدا به سخنان ناصوابی که اخیرا  وی در مقاله : " آشنایی با ادله و اسناد رخ داد پوریم " نگاشته است می پردازیم :

ناصر پورپیرار:

" کاروان ها، برای نخستین بار، پس از ۲۰۰۰ سال توقف، بر راه هایی رفته اند که پل های عهد صفوی گذر از آن ها را آسان کرده بود........ باز سازی ویرانه های دو هزار ساله ی ایران، به دست و همت صفویان، که پوریم یهودیان به بار آورده بود، آبیاری زمین خشکی به قطره های باران مدیریتی ملی اندیش بود. ..... "

"وسعت خرابی بار آمده در پوریم و این که جنبنده ای در آن ویرانه های وسیع در حرکت نبود ...."

--------------------------------------------------------------------------------------------

« معرفی آثار تاریخی حدفاصل دوره هخامنشی تا صفوی »

 

۱- پل شاپوری ( طاق پل شکسته ی):  رومشكان يكي از مناطق باستاني لرستان محسوب مي‌شود كه در منطقه‌ي طرهان واقع در شمال غربي لرستان واقع است و وجه‌تسميه نامگذاري آن را به اين دليل مي‌دانند كه در دوره ساساني لشكر روم در اين منطقه از سپاه ايرانيان شكست خورد و بسياري از نفرات لشكر روم اسير شده و در اين منطقه و ساير لرستان پراكنده شدند . پل شاپوري محل عبور لشکريان ايران و روم بوده و چند طاقه از اين پل از سمت قبرستان شهر به خوبي عظمت و ابهت آن قابل مشاهده است.

 این پل در دو كيلومتری جنوب باختری شهر خرم آباد و در باختر شهر قديمی «شاپور خواست» يكی از شاهكاری های معماری باقی مانده از دوره ساسانی است. اين پل بيست و هشت تاق در جهت خاوري- باختری داشت كه امروزه تنها شش تاق آن باقی مانده است. پايه ها و موج شكن بقيه تاق ها هنوز پابرجا هستند. سطح هر پايه 66 متر (6×11) و فاصله بين دو پايه 6/7 متر و ارتفاع كنونی آن 16 مر است. سنگ هايی به ابعاد 60×60×58 سانتی متر در پايه ها به كار رفته اند. تاق ها نيز با سنگ های حجاری شده ساخته شده اند. مصالح تمام بنا از سنگ و ملاط است و ملاط آن تركيبی است كه اكنون نيز جدا كردن آن از سنگ ها به سختی امكان پذير است.

امروزه در خرم‌آباد و اطراف آن خانواده‌هايي با نام فاميلي « رومياني » زندگي مي‌كنند كه به احتمال زياد بازماندگان همان روميان در استان لرستان مي‌باشند.

 

 

۲- پل تاریخی کشکان : اين پل بين خرم آباد و انديمشک و بر روی رودخانه کشکان رود قرار دارد و قسمتی از آن خراب شده است بر طبق کتيبه آن که به خط کوفی است ساختمان آن در سال 399 به اتمام رسيده است. اين پل دارای 13 دهانه بوده است. ارتفاع آن درحدود 20 متر است سنگ های پايه آن بسيار بزرگ و تراشيده می باشد. بنای اصلی اين پل را به دوره ساسانيان منسوب است. کتيبه ای به طول و عرض يک متر و ضخامت 75 سانتي‌متر بر روی پل نصب بوده است.

 

 

۳- آتشکده ری ( تپه میل ) : در سمت راست جاده ری به ورامین در جنوب شرقی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در نزدیكی روستای قلعه‌نو بر فراز تپه‌ای بلند، بنایی كهنه از دوره ساسانیان خودنمایی می‌كند. این بنای قدیمی بقایای آتشكده بزرگ ری است، یكی از مهمترین آتشكده‌های پیش از اسلام كه به روایت تاریخ از آن قدیمی‌تر وجود ندارد. 
این آتشكده محل نگهداری آتش مقدس بوده است.  این آتش مقدس همان است كه زرتشتیان معتقدند از آسمان فرستاده شده و تاكنون خاموش نشده و آتش دیگر آتشكده‌ها در ایران زمین نیز از آن گرفته شده‌است.

از آنجا كه ری در دوران پیش از اسلام محل استقرار موبد موبدان بود، آیین‌های مهم مذهبی زرتشتیان در این آتشكده برگزار می‌شد كه بر ارزش آتشكده ری می‌افزاید. بخشی از بنای آتشكده ری در زمان حمله اسكندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشكده به صورت دو میل باقی ماند.
از این رو بقایای به جای مانده از آتشكده ری را كه بر تپه‌ای واقع شده تپه میل می‌خوانند.

بنای آتشكده از سنگ، لاشه و آجر با ملات ساروج ساخته شده كه در ساختمان آن از خشت نیز استفاده شده‌است.آنچه از پوشش بنا در زمان حاضر بر جاست یك جفت قوس هلالی با نقطه بیضی است، در راستای محور اصلی تالار راهروی كم عرض تونل مانندی سراسر طول تالار را از زیر طی می‌كند كه از منتهی‌الیه غربی راهروی هم عرض دیگری بر آن عمود می‌گردد و ورودی اصلی راهروی زیرین در جبهه شرقی ، زیر ایوان اصلی است. بنای چهارطاقی آتشكده دارای چهار دالان سرپوشیده بوده كه آتش مقدس را برای حفاظت از آب، خاك و باد از این دالان‌ها عبور می‌دادند.

در اكتشافات انجام شده تنها یكی از این دالان‌ها پدیدار شده است. در كتاب مروج‌الذهب مسعودی، احداث آتشكده ری را به فریدون نسبت می‌دهد و راویان روایت كرده‌اند كه اعراب در فتح ری چون با مردم آنجا صلح كردند آتشكده را باقی گذاردند.به جای ماندن قسمتی از طاق‌های این آتشكده در عصر حاضر گواهی است بر اینكه آتشكده ری در زمان صدر اسلام خراب نشده است.

آتشکده ری

 

۴- کاخ ساسانی سروستان : مجموعه تاریخی سروستان که قدیمی ترین گنبد آجری کشور را در خود جای داده در زمان بهرام گور ساخته شده و به عنوان کوشکی شکاری مورد استفاده قرار می گرفته است. کاخ سروستان در استان فارس و در 9 کیلومتری جنوب شهر سروستان در دشتی وسیع جای گرفته است. این کاخ از سنگ و گچ ساخته شده است و کل مجموعه 25 هکتار وسعت دارد. این بنا که از با شکوه ترین کاخ های ساسانی است در آن زمان مقدس بوده است. بخش های مختلف این بنا شامل یک ایوان ورودی و گنبدی در مرکز و حیاط است. این کاخ نسبت به دیگر بناهای این دوره از فن معماری و پلان های پیچیده و کامل تری برخوردار است.

کاخ سروستانکاخ سروستان

کاخ سروستان

 

۵- ستون های یادبود بیشابور : در مرکز شهر بیشابور و در قسمتی که دو خیابان اصلی شهر به یکدیگر میرسند بنایی قرار دارد معروف به بنای ستون یادبود. این بنا دارای دو ستون به شیوه رومی به همراه دو آتشدان کوچک در جلو . بایه ستون ها و یک بایه مکعبی شکل در میان آتش دان ها است. این ستون ها دارای ارتفاعی برابر با 6/70 متر میباشند که بر روی یک بایه ستون مکعبی شکل بلکانی قرار گرفته اند. بر روی یکی از بایه ستون های این بنا کتیبه ای وجود دارد در 16 خط و به زبان بهلوی اشکانی و بهلوی ساسانی که سند رسمی شهر محسوب می گردد. در این کتیبه ذکر گردیده است که معمار این شهر فردی به نام ( ابسای دبیر) از اهالی حران کشور سوریه فعلی بوده که ستون های یاد بود را به هزینه شخصی خود احداث و به شاهپور تقدیم کرده است و زمانی که شاهپور از آن بازدید نموده بسیار مورد توجه شاه قرار گرفته و به ابسای زر و سیم و بندگان و باغات بسیاری بخشیده است.

نذر کنید ف جواب میده:)

ستون های یادبود بیشابور

 

 

 ۶- پل بند شادروان : پل بند شادروان در شهرشوشتر بر روی شطیط احداث شده است. این پل بند از سنگ و ملات ساروج و در زمان شاپور اول ساسانی ساخته شده است.بقایای این پل بند هم اکنون در نزدیکی شوشتر وجود دارد.

در سفرنامه های بسیاری از شوشتر یاد شده‌است و نام شوشتر نیز در طول تاریخ جهان گیر بوده‌است. در متون تاریخی غرب (روم و یونان باستان) شوشتر را با Šurkutir می‌شناسند. همچنین در جهان عرب شوشتر را با نام «تستر» می‌شناسند. در بسیاری از اشعار کهن فارسی از دیبای شوشتر، پرند شوشتر و بهار شوشتر یاد شده‌است. همچنین شاهنامه فردوسی ماجرای ساختن سد شادروان شوشتر را در زمان شاپور اول ساسانی نقل می‌کند.

فردوسي در مورد چگونگي ساخت پل بند شادروان چنين مي گويد:

همي برد هر سو برانوش را                    بدو داشتي در سخن گوش را
يكي رود بد پهن در شوشتر                     كه ماهي نكردي بر او بر گذر
برانوش را گفت اگر هندسي                    پلي سازي ايندو خيال چون رسي
كه ما باز گرديم و اين پل بجاي                 بماند به دانايي رهنماي
برش كرده بالاي اين پل هزار                  بخواهي زگنج آنچه آيد بكار

 

در متون تاریخی بسیاری به این بند ( سد ) اشاره شده است منجله :

الف - ابن حوقل در صوره الارض می نویسد :

 " از آثار شوشتر شادروان است كه شاپور آنرا ساخته و بنايي است شگفت انگيز كه طول آن حدود 1 ميل و با آجر ساخته شده چنانكه جلوي آب را مي گيرد . و آب را تا باب شوشتر بالا مي آورد "

ب -احمد بن سهل البلخي معروف به ابوزيد سال 308 تا 309 :

 " و خوزستان سرزميني  است هموار كه درميان رود جاري است كه بزرگترين رود آن رود شوشتر است كه شاپور آنرا ساخته است نزديك دروازه شوشتر "

ج -تحفة العالم و ذيل التحفه مير عبداللطيف خان شوشتري :

مهندسان بعد از آن كه ترازوي آب را برآورد نمودند ديدند كه به سبب بسياري رودخانه و شدت آب ساختن شاذروان محال مگر آنكه  آب را اولا  به طرف ديگر جاري نمايند تا آب از رودخانه منقطع گردد بعد از ساختن شادروان آب را به اين طرف سير دهند و آن  را رخنه  ببندند و چنان كردند كه  از زير كوه مذكور الي بند قير دوازده فرسنگ كامل است و آب را بدان طرف گردانيدند تا شادروان تمام شود.

 د -آثار البلاد و اخبار البلاد (زكريا محمد بن محمد قزويني) قرن7 :

تستر يكي از شهرهاي اهواز است و جاي شهر در بلندي است و شاپور از دور سدي بر آب كرده كه مساحتش تقريبا تا شهر يك ميل مي باشد . اين سد پيرامون تستر رسيده سد شاپور بسيار شگفت انگيز است و سراسرش از ستونهاي آهني و بقيه از سنگهاي خارا و اگنه اش از ارزير مي باشد.

ذ -كتاب مراصد الاطلاع علي اسماء الامكنه والبقاع قرن 8 صفي الدين عبدالمومن بن عبدالحق بغدادي:

تستر شهريست بزرگ در خوزستان در شوشتر نهرهاي بزرگ قرار دارد كه شاپور پادشاه ساساني سدي برآن كرده از عجايب شگفت انگيز ترين ساختمانهاست و طول آن بسيار است

 

پل بند شادروان - دوره ساسانی/ شوشتر

 

۷-  پل بند میزان : بند ميزان يك بناي بسيار مهم در مجموعه بناهاي آبي تاريخي شوشتر است كه رودخانه كارون را به دو شاخه شطيط و گرگر تقسيم مي كند و پيشينه ساخت آن به دوران ساساني (شاپور اول ) باز مي گردد. اين بند با شماره 2331 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

در متون تاریخی بسیاری از این بند ( سد ) یاد شده است منجمله :

 الف - در کتاب جهان گشاي نادري آمده است:

چون بند رودخانه شوشتر كه از بناهاي شاپور ذوالاكتاف است به سيلاب مرور دهور و قصور يافته بود. همت والاي كه در متانت ساد مسد سد اسكندري است به مرمت آن پرداخته است.

ب - ظفرنامه، شرف الدين علي يزدي

در سفر تيمور لنگ به خوزستان از كارون با نام هاي چهار دانگه ودو دانگه ياد مي كند كه اين خود نيز اشاره اي غير مستقيم به وجود بند ميزان باشد چرا كه تصور چهار  دانگه و دو دانگه بدون بند ميزان محال مي باشد.

ج- تذكره شوشتر، نوشته سيد عبدالله جزايري

در كتاب فوق پس از شرح ساخت شادروان با دستور شاپور ساساني توسط والريانوس قيصر روم مي گويد. بعد از آن رود گرگر را شكافيد و به همان دستور مسدود نمود و آب را باعمال بردند و باغ و بوستان را مجدداً‌ ساختند.

 

۱- بند میزان - دوره ساسانی/ شوشتر ۲- تصویر هوایی از موقعیت بند میزان